8. ปฐมโวหารสุตฺตวณฺณนา

[250] อฏฺฐเม อนริยโวหาราติ อนริยานํ กถาฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ

อาปตฺติภยวคฺโค ปญฺจโมฯ

ปญฺจมปณฺณาสกํ นิฏฺฐิตํฯ

(26) 6. อภิญฺญาวคฺโค

1-3. อภิญฺญาสุตฺตาทิวณฺณนา

[254-256] ฉฏฺฐสฺส ปฐเม อภิญฺญายาติ ชานิตฺวาฯ สมโถ จ วิปสฺสนา จาติ จิตฺเตกคฺคตา จ สงฺขารปริคฺคหวิปสฺสนาญาณญฺจฯ วิชฺชา จ วิมุตฺติ จาติ มคฺคญาณวิชฺชา จ เสสา สมฺปยุตฺตกธมฺมา จฯ ทุติเย อนริยปริเยสนาติ อนริยานํ เอสนา คเวสนาฯ ชราธมฺมนฺติ ชราสภาวํฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ ตติยํ อุตฺตานเมวฯ

4. มาลุกฺยปุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[257] จตุตฺเถ มาลุกฺยปุตฺโตติ มาลุกฺยพฺราหฺมณิยา ปุตฺโตฯ เอตฺถาติ เอตสฺมิํ ตว โอวาทยาจเนฯ อิมินา เถรํ อปสาเทติปิ อุสฺสาเทติปิฯ กถํ? อยํ กิร ทหรกาเล ปจฺจเยสุ ลคฺโค หุตฺวา ปจฺฉา มหลฺลกกาเล อรญฺญวาสํ ปตฺเถนฺโต กมฺมฏฺฐานํ ยาจติฯ อถ ภควา ‘‘เอตฺถ ทหเร กิํ วกฺขาม, มาลุกฺยปุตฺโต วิย ตุมฺเหปิ ตรุณกาเล ปจฺจเยสุ ลคฺคิตฺวา มหลฺลกกาเล อรญฺญํ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ กเรยฺยาถา’’ติ อิมินา อธิปฺปาเยน ภณนฺโต เถรํ อปสาเทติ นามฯ ยสฺมา ปน เถโร มหลฺลกกาเลว อรญฺญํ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ กาตุกาโม, ตสฺมา ภควา ‘‘เอตฺถ ทหเร กิํ วกฺขาม, อยํ อมฺหากํ มาลุกฺยปุตฺโต มหลฺลกกาเลปิ อรญฺญํ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ กาตุกาโม กมฺมฏฺฐานํ ยาจติฯ ตุมฺเห ตาว ตรุณกาเลปิ วีริยํ น กโรถา’’ติ อิมินา อธิปฺปาเยน ภณนฺโต เถรํ อุสฺสาเทติ นามาติ โยชนาฯ

5-10. กุลสุตฺตาทิวณฺณนา

[258-263] ปญฺจเม อาธิปจฺเจ ฐเปนฺตีติ ภณฺฑาคาริกฏฺฐาเน ฐเปนฺติฯ ฉฏฺเฐ วณฺณสมฺปนฺโนติ สรีรวณฺเณน สมนฺนาคโตฯ พลสมฺปนฺโนติ กายพเลน สมนฺนาคโตฯ ภิกฺขุวาเร วณฺณสมฺปนฺโนติ คุณวณฺเณน สมนฺนาคโตฯ พลสมฺปนฺโนติ วีริยพเลน สมนฺนาคโตฯ ชวสมฺปนฺโนติ ญาณชเวน สมนฺนาคโตฯ สตฺตเมปิ เอเสว นโยฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อภิญฺญาวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

(27) 7. กมฺมปถวคฺควณฺณนา

[264-273] กมฺมปถวคฺเคปิ ทสปิ กมฺมปถา โลกิยโลกุตฺตรมิสฺสกาว กถิตาฯ

(28) 8. ราคเปยฺยาลวณฺณนา

[274-783] ราคเปยฺยาลํ อรหตฺตํ ปาเปตฺวา กถิตํฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ

มโนรถปูรณิยา องฺคุตฺตรนิกาย-อฏฺฐกถาย

จตุกฺกนิปาตสฺส สํวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ